Your browser doesn’t support HTML5
Pailin Wedel Hope Frozen Interview
เมื่อปลายเดือนพฤศจิกายนที่ผ่านมา สารคดีเรื่อง Hope Frozen: A Quest to Live Twice ของไทย สร้างประวัติศาสตร์ด้วยการคว้ารางวัลสารคดียอดเยี่ยมจากงาน International Emmy Awards ซึ่งเป็นรางวัลที่มอบให้รายการและสารคดีทางโทรทัศน์ที่ผลิตและฉายนอกสหรัฐอเมริกา วีโอเอไทยมีโอกาสพูดคุยกับ 'ไพลิน วีเด็ล' ผู้กำกับภาพยนตร์สารคดีเรื่องนี้ ถึงแรงบันดาลใจ เบื้องหลังการถ่ายทำ และก้าวต่อไปหลังจากคว้ารางวัลสำคัญ
“The International Emmy for Documentary goes to....Hope Frozen: A Quest to Live Twice!”
หลังสิ้นเสียงผู้ประกาศรางวัล International Emmy Awards ครั้งที่ 49 ผู้ชมที่ติดตามงานมอบรางวัลที่จัดขึ้นที่มหานครนิวยอร์ก ก็ได้เห็นความประหลาดใจปนความตื่นเต้นบนใบหน้าของ "ไพลิน วีเด็ล" ผู้กำกับหญิงสัญชาติไทย-อเมริกัน ผู้คว้ารางวัลสารคดียอดเยี่ยมจากเรื่อง Hope Frozen: A Quest to Live Twice
"Thank you so much. I never imagined that a story about one family will resonate around the world.”
ไพลิน ซึ่งนั่งอยู่ในคอนโดที่พักในกรุงเทพฯ กล่าวขอบคุณผ่านระบบวีดีโอคอล โดยกล่าวว่าเธอไม่คิดว่าเรื่องราวของครอบครัวหนึ่งในประเทศไทยจะสามารถทำให้ผู้คนทั่วโลกมีความรู้สึกและอารมณ์ร่วมได้ จนส่งผลให้ Hope Frozen สารคดีขนาดยาวเรื่องแรกของเธอ สร้างประวัติศาสตร์หน้าใหม่ด้วยการเป็นผลงานเรื่องแรกจากประเทศไทยที่คว้าชัยบนเวที International Emmy Awards ที่ยกย่องผลงานทางโทรทัศน์ที่ผลิตและฉายนอกอเมริกา
"ที่จริงเราติดงานอยู่เราก็เลยบินไปนิวยอร์กไม่ได้ แล้วก็พอเขาให้เราไป livestream ในงานรับรางวัล เราก็นั่งตอนประมาณหกโมงเช้า แต่งตัวสวย ๆ นั่งรอฟังชื่อเรา ก็ไม่นึกเลยว่าจะได้ยินชื่อเราเป็นผู้ชนะเลิศ ตกใจ ยังอึ้งอยู่เหมือนกันค่ะ"
Your browser doesn’t support HTML5
คุยเพลินกับวีโอเอไทย: ไพลิน วีเด็ล หลัง Hope Frozen คว้ารางวัล Emmy
Hope Frozen หรือที่มีชื่อไทยว่า “ความหวังแช่แข็ง: ขอเกิดอีกครั้ง” เล่าเรื่องราวของครอบครัวเนาวรัตน์พงษ์ ที่แช่แข็งเซลล์สมองของลูกสาววัย 2 ขวบ ด้วยเทคนิคไครออนิกส์ (chryonics) ที่ประเทศสหรัฐอเมริกา หลังจากที่เธอเสียชีวิตลงในวัยเพียง 2 ขวบด้วยโรคมะเร็งในสมอง โดยที่ครอบครัวหวังว่าในวันหนึ่งที่เทคโนโลยีทางการแพทย์ก้าวหน้ามากพอ สมาชิกคนเล็กของครอบครัวจะมีโอกาสฟื้นคืนชีวิตอีกครั้ง
"การได้รับรางวัลครั้งนี้เป็นสิ่งที่พิเศษมาก เพราะว่ามันเป็นเรื่องแรกในไทยที่ได้รางวัลเอมมี่ เรานึกไม่ถึงว่าเรื่องของเราที่เกี่ยวกับครอบครัวไทยครอบครัวหนึ่งจะเหมือนไปสัมผัสกับคนดูทั่วโลกได้ขนาดนี้ เขาอินกับเรื่องนี้มาก เราก็นึกไม่ถึงว่า เรื่องของเราสามารถที่จะทำให้เขารู้สึกไปด้วย ให้เขาเข้าใจประเด็นไปด้วย ให้เขานั่งคิดกับประเด็นต่าง ๆ ที่อยู่ในเรื่องลึกพอที่จะมานอมิเนท (เสนอชื่อ) เรา ก็ภูมิใจ และอยากขอบคุณครอบครัวเนาวรัตน์พงษ์มาก ๆ ที่ไว้ใจให้เรามาถ่ายทำครอบครัวเขามากกว่า 2 ปีที่จะถ่ายทำเสร็จ เขาก็ช่วยให้กำลังใจเรามาตลอดค่ะ"
เรื่องราวของครอบครัวเนาวรัตน์พงษ์นั้น ได้รับความสนใจจากสื่อมวลชนทั้งไทยและต่างประเทศอย่างมากเมื่อ 6 ปีก่อน หลังจากที่เด็กหญิงเมทรินทร์ เนาวรัตน์พงษ์ หรือน้องไอนส์ กลายเป็นบุคคลอายุน้อยที่สุดในโลกที่อยู่ในกระบวนการไครออนิกส์ ซึ่งเป็นวิธีแช่แข็งร่างของสิ่งมีชีวิตที่เสียไปแล้วด้วยไนโตรเจนเหลวภายใต้อุณหภูมิที่ต่ำกว่า -196 องศาเซลเซียส เพื่อคงสภาพเซลล์เนื้อเยื่อของร่างกายได้เป็นระยะเวลานาน
Image from Hope Frozen: A Quest to Live Twice, an award-winning documentary by Pailin Wedel, a Thai-American journalist and documentary filmmaker based in Thailand.
แต่ขณะเดียวกันการตัดสินใจของครอบครัว ได้ก่อให้เกิดการถกเถียงและเสียงวิพากษ์วิจารณ์ในสังคมไทย ทั้งในประเด็นเรื่องความเป็นไปได้ทางวิทยาศาสตร์ และความเชื่อเกี่ยวกับความตายในทางพุทธศาสนา
ในเวลานั้น ไพลิน ซึ่งทำข่าวและสารคดีเชิงข่าวในไทยและประเทศเพื่อนบ้านให้กับสำนักข่าวต่างประเทศมาเป็นเวลานานหลายปี ได้ไปพบกับครอบครัวเนาวรัตน์พงษ์เช่นกัน โดยตั้งใจเพียงไปเป็นล่าม ช่วยแปลให้กับสามีของเธอ ซึ่งเป็นผู้สื่อข่าวชาวอเมริกัน
"ต้องบอกก่อนเลยค่ะว่าตอนไปพบครอบครัวเนาวรัตน์พงษ์ครั้งแรก เราไม่ได้นึกอยากจะทำสารคดียาว เพราะว่าเรายังนึกภาพไม่ออกจะเป็นยังไง แต่สิ่งที่เราทราบ ณ โมเมนต์นั้นคือ นี่คือครอบครัวที่พิเศษ และครอบครัวที่เราพบปั๊บ เรากลับมีประเด็นหลายอย่างที่ทำให้เราคิดจนนอนไม่หลับ คิดแบบลึก ลึกซึ้งกับความรักท่ี่เขามีต่อลูก แต่ก็มีประเด็นคำถามที่ครอบครัวก็ได้ยกขึ้นมาหลายอย่าง การทำสารคดีครั้งนี้เหมือนเป็นวิธีหนึ่งที่ให้โอกาสเราไปแสวงหาคำตอบกับคำถามพวกนี้ที่เราได้ตั้งกับตัวเองขึ้นมา ซึ่งในสารคดีนี้ก็ไม่ได้แปลว่าเราให้คำตอบไปหมด คือการทำสารคดีส่วนใหญ่ถ้าเป็นสไตล์ของเราก็คือเป็นการยกคำถามมามากกว่า แล้วให้คนดูไปคิดเอง"
Image from Hope Frozen: A Quest to Live Twice, an award-winning documentary about the Naovaratpong family who decided to cryonically freeze their two-year-old daughter, following her death from brain cancer.
"พอถ่ายไปสักพัก ก็คุยกับครอบครัวใหม่ว่า ขอถ่ายไปเรื่อย ๆ นะคะ (หัวเราะ) คิดว่าเรื่องนี้มีโอกาสที่จะยาว เลยอยากจะใช้เวลาขอทุนเพื่อที่จะได้ทำชิ้นงานที่ครอบคลุมทุกอย่างที่เราอยากจะครอบคลุม ไม่ใช่แค่เรื่องสั้น ๆ ไม่ใช่แค่ข่าวที่ออกไปเป็นการพาดหัวข่าวที่ทำให้ทุกคนตกใจ เราอยากใช้เวลาถ่ายทำเพื่อเพิ่มความเข้าใจให้กับคนดูด้วย"
ก่อนหน้านี้ Hope Frozen ได้คว้ารางวัลสารคดีต่างประเทศยอดเยี่ยม (Best International Feature Documentary) ในปี พ.ศ.2562 จากงานเทศกาล Hot Docs (Canadian International Documentary Festival) ที่กรุงโตรอนโต ประเทศแคนาดา ซึ่งเป็นเทศกาลสารคดีที่ใหญ่ที่สุดในทวีปอเมริกาเหนือ Hot Docs ยังเป็นเวทีแรกที่สารคดี Hope Frozen ที่ไพลินใช้เวลาถ่ายทำ ระดมทุน และตัดต่อกว่าสี่ปี ได้ออกสู่สายตาผู้ชมทั่วโลกเป็นครั้งแรก
Pailin Wedel, a Thai-American journalist and documentary filmmaker, at Bergen International Film Festival in Bergen, Norway, 2019.
"ความรู้สึกของเราที่ได้ไปดูคนที่กำลังดูหนังเรา เราดูเขา เขาดูหนังเรา มันเป็นสิ่งที่มหัศจรรย์มาก เราได้เห็นว่า ไม่ว่าจะเป็นเนเธอร์แลนด์ หรือแคนาดา หรือเกาหลี หรือญี่ปุ่น หรือที่ไหนก็แล้วแต่ รีแอคชั่น (ปฏิกิริยา)ของเขา ความอินของเขากับเรื่องนี้เหมือนกันหมดค่ะ ในที่สุดมันคือประเด็นที่เกี่ยวกับมนุษย์ และความเป็นมนุษย์ การมีชีวิตคืออะไร ความตายคืออะไร มันเป็นประเด็นและคำถามที่คิดว่าทุกคนไม่ว่าจะมาจากประเทศไหนมีหมด"
หลังจากนั้น Hope Frozen ก็ได้รับเลือกให้ไปฉายตามเทศกาลภาพยนตร์และสารคดีต่าง ๆ ทั่วโลก ก่อนที่เน็ตฟลิกซ์ (Netflix) ผู้ให้บริการสตรีมมิ่งจะติดต่อขอซื้อลิขสิทธิ์นำสารคดีไปเผยแพร่ผ่านแพลตฟอร์มของตน ซึ่งถือเป็นสารคดีไทยเรื่องที่สอง ที่เป็นสารคดี Netflix Original
อย่างไรก็ตาม ก่อนจะเป็นสารคดีที่ประสบความสำเร็จได้ทั้งรางวัลและการตอบรับจากผู้ชมทั่วโลกในวันนี้ ไพลิน ต้องพบกับความท้าทายอย่างมากในการหาทุนทั้งในประเทศไทยและต่างประเทศ เพื่อถ่ายทำสารคดีที่เป็นแนว character-driven narrative ซึ่งเป็นการใช้เทคนิคการเล่าเรื่องในลักษณะของภาพยนตร์ทั่วไปมาใช้ในสารคดี
“ทุนในเมืองไทยมีน้อยมาก น้อยมาก ๆ เลย เราสมัครไปก็ไม่ได้เลยซักอย่างในเมืองไทย แล้วถ้าเป็นทุนที่เมืองนอกเขาก็จะเน้นสารคดีที่เกี่ยวกับสิทธิมนุษยชนหรือสิ่งร้ายแรงที่เกิดในแต่ละประเทศ...พอเป็นเรื่องนี้ ไม่เกี่ยวกับการต่อสู้เพื่อสิทธิมนุษยชน ไม่เกี่ยวกับเรื่องสังคม มันก็เลยหาทุนยากมาก" ไพลินกล่าว
"คือเราก็คิดว่าก็ดีแล้วที่มีทุนให้กับสารคดีที่เกี่ยวกับสิทธิมนุษยชน แต่ว่าพอมีทุนที่ให้เฉพาะสิ่งนี้ สิ่งที่เผยแพร่ออกไปมันก็จะเป็นแค่สิ่งที่ร้าย ๆ ที่เกิดขึ้นในแต่ละประเทศ เราก็จะไม่เห็นคนธรรมดาหรือครอบครัวที่เป็นแบบครอบครัวเนาวรัตนพงษ์ที่เป็นนักวิทยาศาสตร์ ที่เป็น futurist (ผู้ที่พยายามศึกษาหรือทำความเข้าใจอนาคต) ก็จะไม่เห็นความหลากหลายของคนที่มาจากประเทศนั้น”
Pailin Wedel and colleague, Nina Ijas, received Best International Feature Documentary Award at Hot Docs festival in Toronto, Canada in 2019.
นักข่าวสัญชาติไทย-อเมริกันวัย 39 ปี เล่าว่าบางครั้งเธอผ่านเข้าไปถึงรอบสุดท้ายในการขอทุน และได้รับเชิญให้เดินทางไปไปนำเสนอต่อหน้าคณะกรรมการหรือผู้ชมภายในเวลาไม่กี่นาที แต่ก็มีเหตุให้ต้องกลับบ้านมือเปล่าหลายครั้ง เธอใช้เวลาถึงสองปีกว่าจะได้ทุนก้อนแรกมาทำสารคดี
“ท้อเยอะมาก ๆ เลยค่ะ คือช่วงแรกสองปีแรกทุกคนในทีมงานทำงานฟรีหมด (ช่างภาพ) มีกล้องเขาเอง เราก็ไม่ต้องเช่า คือแบบต้นทุนต่ำมาก ๆ เราก็ไม่ให้เงินเดือนตัวเอง ไปรับงานสารคดีหรืองานข่าวอื่น ๆ เพื่อที่จะหาเงินมาใส่สารคดีเรื่องนี้ ท้อหลายครั้งเลยค่ะ...มีความเหนื่อยทั้งร่างกายและเหนื่อยใจ ทุกครั้งที่พ่ายแพ้มาไม่ได้รับทุน ก็จะกลับบ้าน มานั่งอยู่กับครอบครัว อาจจะไปเดินป่าอะไรแบบนี้ ให้ความท้อหลุดออกมาจากร่างกายเรา...เราโชคดีมากที่เรามีทีมงานและครอบครัวที่ซัพพอร์ตเราตลอด พอเราแพ้หรือท้อมาเขาก็ช่วยชูให้เราลุกขึ้นมาใหม่ได้”
Pailin Wedel is a Thai-American journalist based in Thailand. Her feature documentary, Hope Frozen, won Best Documentary at the 49th International Emmy Awards on November 22, 2021.
ไพลินยอมรับว่าการที่ผลงานสารคดีขนาดยาวเรื่องแรกได้รับรางวัลและประสบความสำเร็จในระดับนานาชาติ ช่วยให้การหาทุนสำหรับการถ่ายทำสารคดีเรื่องที่สองง่ายขึ้นระดับหนึ่ง แต่ในขณะเดียวกันได้สร้างความกดดันพอที่จะทำให้เธอ "นอนไม่หลับประมาณหนึ่ง" เช่นกัน เธอมองว่าการทำสารคดีแต่ละเรื่องนั้นมีความท้าทายอยู่เสมอ เช่น ระยะเวลาในการถ่ายทำ การเข้าถึงแหล่งข่าว และการบันทึกถ่ายทำเรื่องราวที่เกิดขึ้นจริงนั้นไม่สามารถคาดหวังอะไรได้มากนัก
"อะไรที่อยู่ในจินตนาการของเราจะมันมีจริงหรือไม่ มันควบคุมไม่ได้ มันไม่ได้เป็นเหมือนหนังทั่วไป ความท้าทายตรงนี้ก็ยังเป็นสิ่งที่ยากมาก ๆ เราไม่รู้เลยว่าพรุ่งนี้เราจะไปถ่ายอะไร"
การคว้ารางวัลจากเวทีใหญ่ครั้งนี้ ทำให้เธอได้เห็นความเปลี่ยนแปลง ที่แสดงให้เห็นว่าผู้ชมทั่วโลกเปิดกว้างและต้องการรับรู้เรื่องราวจากประเทศและวัฒนธรรมอื่น ๆ มากขึ้น
"ในสภาวะโลกตอนนี้ที่ทุกคนอยากจะเห็น อยากจะดูอะไรใหม่ ๆ อยากจะดูอะไรที่ไม่เคยเห็นมาก่อน หรืออะไรที่เพิ่มความเข้าใจหรืออะไรที่ทำให้เขาคิด เมื่อก่อนเราอาจจะคิดว่าต้องเป็นเรื่องอเมริกัน ยุโรปที่จะชนะรางวัลออสการ์ได้ ชนะรางวัลเอมมี แต่ตอนนี้โอกาสของการเสนอเรื่องที่มาจากไทยหรือจากประเทศอื่น ๆ ที่ไม่เคยได้เข้าไปชิงกับเขาเลย ตอนนี้มันมีช่องให้เราแล้ว แล้วก็อยากให้ทุกคนที่ทำหนัง ผลิตสารคดี หรือแม้แต่ทำข่าว อยากให้เขาเข้าใจว่าเรื่องของคนไทยก็สำคัญนะ มันก็มีโอกาสให้เราด้วยนะ"