ทีมนักวิจัยนานาชาติศึกษาแบคทีเรียในดินเพื่อพัฒนายาปฏิชีวนะบำบัด 'วัณโรคดื้อยา'

TB Top Soil Bacterium

วัณโรคเป็นหนึ่งในสาเหตุของการเสียชีวิตของคนจำนวนมากทั่วโลก โดยถือเป็นหนึ่งในสิบสาเหตุอันดับต้นๆ

องค์การอนามัยโลกรายงานว่า มีคนติดเชื้อวัณโรครายใหม่ปีละ 10 ล้าน 4 เเสนคนและเสียชีวิตปีละ 1 ล้าน 8 เเสนคน

เชื้อวัณโรคดื้อยาปฏิชีวนะเป็นสาเหตุของการเสียชีวิตจำนวนมาก ในปี 2015 ประมาณว่าคนที่ติดเชื้อวัณโรคจำนวน 480,000 คน ไม่ตอบสนองต่อยาปฏิชีวนะหลักสองชนิดที่ใช้รักษาโรคนี้

และมีรายงานว่าผู้ป่วย 250,000 คนเสียชีวิตจากการติดเชื้อวัณโรคดื้อยา

ในขณะนี้ ทีมนักวิจัยนานาชาติกำลังเสาะหาเเหล่งที่มาในธรรมชาติเเหล่งใหม่ของยาปฏิชีวนะเพื่อนำมาใช้บำบัดวัณโรค พวกเขาค้นพบเชื้อเเบคทีเรียสายพันธุ์หนึ่งที่อยู่ในกลุ่มเเบคทีเรียที่เรียกว่า Streptomyces ซึ่งพบในดิน

ในห้องทดลอง ทีมนักวิจัยนานาชาติได้สกัดสารหลายชนิดในเชื้อเเบคทีเรียชนิดนี้ ซึ่งใช้ต่อต้านเอ็นไซม์ชนิดหนึ่งในเชื้อ mycobacterium ซึ่งเป็นเชื้อโรคที่ก่อให้เกิดวัณโรค เอ็นไซม์ที่ว่านี้มีบทบาทสำคัญเพราะช่วยให้เชื้อวัณโรคสร้างผนังเซลล์ของตัวเชื้อโรค

ทีมนักวิจัยใช้สารเคมีสังเคราะห์เพื่อสร้างสารเลียนเเบบสารที่พบเชื้อเเบคทีเรียในดินชนิดนี้ขึ้นมาใหม่ และปรับเเต่งให้มีฤทธิ์เเรงกว่าสารธรรมชาติต้นเเบบ

David Roper ผู้เชี่ยวชาญด้านโครงสร้างทางชีววิทยาแห่งมหาวิทยาลัย Warwick ในอังกฤษ สมาชิกทีมนักวิจัยนานาชาติที่ค้นพบเชื้อเเบคทีเรีย Streptomyces ทีมนี้ เปรียบเทียบว่า เอ็นไซม์ของเชื้อวัณโรคเหมือนกับกระดูกในร่างกายของคนเรา หากเรารื้อเอาโครงกระดูกออกจากร่างกาย คนเราจะไม่สามารถทำไอะไรได้เลย

เช่นเดียวกับการผลิตเอ็นไซม์ต่างๆ ที่ซับซ้อนภายในเซลล์ของเชื้อวัณโรค เป็นหลักการเดียวกับกับการทำงานของยาเพนนิซิลิน เเม้ว่าจะเป็นเอ็นไซม์คนละตัวกัน และยาปฏิชีวนะชนิดอื่นอย่างยาแวนโคมัยซิน เป็นต้น ดังนั้นการผลิตสารเอ็นไซม์ของผนังเซลล์เเบคทีเรียจึงเป็นเป้าหมายของยาปฏิชีวนะ

Roper ผู้เชี่ยวชาญอังกฤษกล่าวว่า เชื้อเเบคทีเรียชนิดใหม่ที่ค้นพบในดิน ใช้สารที่ผลิตขึ้นมาทำลายเชื้อเเบคทีเรียชนิดอื่นที่อยู่ใกล้ๆ ซึ่งเขาบอกว่าวิธีนี้ช่วยให้เเบคทีเรียมีโอกาสอยู่รอดสูงขึ้น

Roper กล่าวว่า เหตุผลหนึ่งที่ทีมนักวิจัยพยายามค้นหาสารที่มีอยู่ในธรรมชาติ เนื่องมาจากสารธรรมชาติเหล่านี้ได้จากธรรมชาติ จึงผ่านการวิวัฒนาการมานานหลายพันปีและคงรักษาเอาไว้ในธรรมชาติ ดังนั้นจึงน่าจะมีประสิทธิผลที่ยาวนาน

แต่อุปสรรคที่ทีมนักวิจัยนานาชาติทีมนี้ประสบ คือการเลี้ยงเเบคทีเรีย Streptomyces ที่พบในดินภายในห้องทดลอง และทีมงานกำลังมองหาวิธีการอยู่ในขณะนี้

ทีมงานวิจัยชี้ว่า การพัฒนาให้เชื้อเเบคทีเรียในดินชนิดใหม่นี้กลายเป็นยาบำบัดวัณโรคต้องใช้เวลา และแม้สามารถพัฒนายาปฏิชีวนะชนิดใหม่จากเชื้อเเบคทีเรียในดินชนิดใหม่ขึ้นมาใช้ได้สำเร็จ ทีมนักวิจัยก็ยังไม่สามารถรับประกันได้ว่าเชื้อวัณโรคจะไม่ดื้อต่อยาตัวใหม่

เเต่อย่างน้อย นักวิจัยก็ได้เรียนรู้จากประสบการณ์ที่เกิดขึ้นกับเชื้อวัณโรค ว่าต้องใช้ยาปฏิชีวนะอย่างระมัดระวังเป็นอย่างมาก เพื่อคงประสิทธิผลของยาเอาไว้

(รายงานโดย Jessica Berman / เรียบเรียงโดยทักษิณา ข่ายแก้ว)