แม่น้ำศักดิ์สิทธิ์ 'คงคา' เส้นเลือดเลี้ยงชีวิต หรือ มลพิษที่ยากเกินเยียวยา?

คุณภาพน้ำในเเม่น้ำคงคาที่เมืองหริทวารไม่เหมาะเเก่การอาบ

เช้าวันหนึ่งในฤดูฝน ท้องฟ้ามืดครึ้ม Darshana Kapoor ค่อยๆ เดินลุยโคลนที่ริมฝั่งเเม่น้ำคงคาอย่างระมัดระวัง หลังจากลงไปอาบน้ำชำระล้างบาปในเเม่น้ำศักดิ์สิทธิ์เเห่งนี้ที่เมืองหริทวาร หนึ่งในเมืองที่ชาวฮินดูจำนวนมากไปร่วมพิธีอาบน้ำศักดิ์สิทธิ์เพื่อล้างบาปเเละสร้างศิริมงคลเเก่ชีวิต

แต่ในความรู้สึกของ Darshana Kapoor การอาบน้ำศักดิ์สิทธิ์ที่ชาวฮินดูเชื่อว่าช่วยล้างบาปที่ทำมาตลอดชีวิตได้นี้ เป็นประสบการณ์ที่ไม่น่าพิสมัยเลย เมื่อเห็นขยะลอยในเเม่น้ำคงคา

Darshana Kapoor ไม่ได้กล่าวเกินจริง คณะกรรมการควบคุมมลพิษแห่งชาติอินเดียได้กล่าวว่า น้ำในเเม่น้ำคงคาที่เมืองหริทวารไม่เหมาะเเก่การลงอาบ

คุณภาพน้ำในเเม่น้ำคงคาที่เมืองหริทวารไม่เหมาะเเก่การอาบ

น้ำในเเม่น้ำคงคาที่ขุ่นข้นสร้างความผิดหวังเเก่ชาวฮินดูหลายพันคนที่เดินทางมาที่เมืองนี้ทุกวัน บางคนต้องการอาบน้ำชำระบาป บางคนนำอัฐิหรือเถ้ากระดูกของญาติมาเเช่ในเเม่น้ำ หรือเข้าร่วมพิธีธรรมที่จัดขึ้นทุกเย็นเพื่อบูชาเเม่น้ำคงคา

บรรดานักเเสวงบุญที่เดินทางมาอาบน้ำศักดิ์สิทธิ์เหล่านี้ต่างหวังว่า โครงการกอบกู้เเม่น้ำคงคามูลค่า 3 พันล้านดอลล่าร์สหรัฐฯ ที่ริเริ่มโดยนายกรัฐมนตรีอินเดีย Narendra Modi เพื่อแก้ปัญหามลภาวะในเเม่น้ำเเห่งนี้ โดยเฉพาะในเมืองศักดิ์สิทธิ์อย่างเมืองหริทวารกับเมืองพาราณสี

Hundreds of Hindus take a ritual dip in the Ganges at Haridwar believing it absolves a lifetime of sins. (A. Pasricha/VOA)

น้ำที่ใสสะอาดของเเม่น้ำคงคาที่ไหลมาจากเทือกเขาหิมาลัย ได้กลายเป็นน้ำที่ขุ่นข้นและเป็นพิษมานานเเล้ว เนื่องจากมีการทั้งขยะและระบายน้ำเสีย ลงเเม่น้ำโดยไม่มีการบำบัดเสียก่อน

ตลอดจนมีการทิ้งขยะอุตสาหกรรมลงในเเม่น้ำคงคาที่ไหลผ่านเมืองศักดิ์สิทธิ์เเละเมืองอุตสาหกรรมเเห่งต่างๆ ตลอดพื้นที่ราบลุ่มเเม่น้ำคงคาที่มีประชากรหนาเเน่นในตอนเหนือของอินเดีย

มลพิษในเเม่น้ำคงคาสร้างความกังวลอย่างมากเพราะเเม่น้ำสายนี้เป็นเส้นเลือดเลี้ยงชีวิตเเก่คนราว 400 ล้านคน

An Indian man washes his clothes in the Ganges River.

​หลังจากชนะการเลือกตั้งในปี ค.ศ. 2014 นาย Modi นายกรัฐมนตรีอินเดียได้ยอมรับถึงความล้มเหลวของโครงการฟื้นฟูเเม่น้ำคงคานาน 30 ปีที่ใช้งบประมาณสูงมาก และสัญญาว่าจะทำงานนี้ให้สำเร็จไม่ให้ล้มเหลวเหมือนรัฐบาลชุดก่อนหน้า

อย่างไรก็ตาม บรรดานักอนุรักษ์สิ่งเเวดล้อมกล่าวว่า สามปีหลังจากให้คำสัญญานี้ เเม่น้ำคงคาที่ครั้งหนึ่งเคยใสสะอาดยังถูกคุกคามด้วยมลภาวะอย่างรุนเเรง

ศาลสูงสุดด้านสิ่งแวดล้อมของอินเดีย ประนามรัฐบาลในเดือนกรกฏาคมว่าคุณภาพของน้ำในเเม่น้ำคงคายังไม่ดีขึ้น และยังเป็นปัญหาสิ่งเเวดล้อมที่ร้ายเเรงอยู่

A young Indian boy dressed as Hindu God Shiva walks the banks of the River Ganges looking for alms from devotees on the first day of the nine-day Navratri festival, in Allahabad, India,Tuesday, Oct. 13, 2015.

ศาลสิ่งเเวดล้อมสั่งห้ามทิ้งขยะใกล้กับริมแม่น้ำคงคาในระยะ 500 เมตร และกล่าวว่าไม่ควรมีการพัฒนาใดๆ ในระยะ 100 เมตรจากริมฝั่งเเม่น้ำสายนี้ที่เมืองหริทวาร

ข้อห้ามนี้มีความสำคัญต่อการฟื้นฟูสภาพของเเม่น้ำคงคา และบริเวณริ่มฝั่งเเม่น้ำในเมืองศักดิ์สิทธิ์เหล่านี้ที่มีชาวฮินดูเเสวงบุญเดินทางเข้าไปเป็นจำนวนมาก อย่างไรก็ตาม ในประเทศที่ขาดการบังคับใช้กฏระเบียบ บรรดานักอนุรักษ์สิ่งเเวดล้อมชี้ว่า เจ้าหน้าที่ท้องถิ่นไม่นำคำสั่งศาลเหล่านี้ไปบังคับใช้เสมอไป

M.C. Mehta นักอนุรักษ์สิ่งเเวดล้อมที่เป็นเเกนนำของการรณงค์เพื่อกำจัดมลพิษในเเม่น้ำคงคา กล่าวว่า ปัญหาพื้นฐานของอินเดียและในปัญหานี้คือการไม่ปฏิบัติตามข้อบังคับ เขากล่าวว่าไม่มีระบบเฝ้าระวังใดๆ ทำให้ยากมากที่จะระบุได้ว่ามีการปฏิบัติตามคำสั่งมากน้อยเเค่ไหน

Hindu devotees gather on the banks of the River Ganges to take holy dips on the auspicious occasion of Somvati Amavasya in Haridwar, India, Monday, May 18, 2015.

ปัญหาหลักอีกอย่างหนึ่ง คือความล่าช้าของการตั้งโรงบำบัดน้ำเสีย และราว 3 ใน 4 ของน้ำเสียที่เกิดขึ้นในเมืองต่างๆ ในพื้นที่ราบลุ่มทางตอนเหนือของประเทศที่ไหลลงสู่เเม่น้ำคงคา โดยไม่ได้รับการบำบัดเสียก่อน

หลายคนกังวลว่าน้ำในเเม่น้ำคงคาจะยิ่งสกปรกมากขึ้น เพราะอินเดียมีประชากรเพิ่มมากขึ้นตลอดเวลา และเศรษฐกิจที่กำลังเติบโตอย่างรวดเร็ว

บรรดานักอนุรักษ์สิ่งเเวดล้อมหวังว่า การที่นาย Modi มอบหมายให้สมาชิกอาวุโสในคณะรัฐมนตรีของเขา นาย Nitin Gadkari เข้ารับหน้าที่ดูเเลโครงการฟื้นฟูเเม่น้ำคงคา เป็นสัญญาณอย่างหนึ่งที่ชี้ว่ารัฐบาลอินเดียกำลังทำงานเพื่อแก้ไขปัญหานี้ เพราะนาย Gadkari ได้รับการยอมรับว่าเป็นคนทำงานจนลุล่วง

A boy jumps into the Ganges river to cool off himself on a hot summer day in Kolkata, India, May 6, 2015. Temperature in Kolkata on Wednesday is expected to reach 37 degree Celsius (98.6 degree Fahrenheit).

(เรียบเรียงโดยทักษิณา ข่ายแก้ว วีโอเอภาคภาษาไทยกรุงวอชิงตัน)