ไม่นานปี 2020 กำลังจะหมดลงแล้ว ช่วงโค้งสุดท้ายของปีจะมีการจัดอันดับสุดยอดของสิ่งต่างๆ ที่เกิดขึ้นในแต่ละปี เช่นเดียวกับคำศัพท์แห่งปี ที่ผู้จัดทำพจนานุกรมเจ้าดังจะเลือกเฟ้นคำศัพท์ที่สะท้อนถึงปรากฏการณ์ทางสังคมที่เกิดขึ้นในปีนั้นๆ และด้วยภาวะการระบาดใหญ่ของโคโรนาไวรัส โควิด-19 ที่อยู่กับสังคมโลกมาตั้งแต่ต้นปีจนถึงเวลานี้ จึงติดอันดับคำศัพท์แห่งปีในหลายสำนักอย่างหลีกเลี่ยงไม่ได้
เริ่มที่พจนานุกรมคอลลินส์ (Collins Dictionary) ยกให้ lockdown ขึ้นแท่นคำศัพท์แห่งปี 2020 ซึ่งสะท้อนสถานการณ์ที่ผู้คนทั่วทุกมุมโลกต้องอยู่บ้านและภาคธุรกิจต่างๆต้องหยุดกิจกรรม ตามมาตรการของรัฐบาลนานาประเทศที่ใช้ในการสกัดกั้นการระบาดของโควิด-19 และคำว่า lockdown ถูกนำไปใช้มากขึ้นกว่าเดิมจาก 4,000 ครั้งเมื่อปีที่แล้ว เป็น 250,000 ครั้งในปีนี้
ผู้จัดทำพจนานุกรมคอลลินส์ ระบุว่า lockdown เป็นคำนาม หมายถึง มาตรการบังคับหรือจำกัดการเดินทาง การมีปฏิสัมพันธ์ทางสังคม และการจำกัดการเข้าถึงพื้นที่สาธารณะ ซึ่งเป็นประสบการณ์ร่วมของผู้คนนับพันล้านชีวิตทั่วโลก ช่วงการระบาดใหญ่ของโคโรนาไวรัส และตอนนี้หลายประเทศทั่วโลกกำลังเผชิญกับมาตรการล็อคดาวน์รอบใหม่กันแล้ว
นอกจากคำว่า ล็อคดาวน์ แล้ว การระบาดของโควิด-19 ในปีนี้ยังทำให้ 6 จาก 10 คำแห่งปี 2020 ของพจนานุกรมคอลลินส์ เกี่ยวข้องกับวิกฤตสาธารณสุขโลกทั้งสิ้น อย่างคำว่า coronavirus (โคโรนาไวรัส), self-isolate (การกักตัวเองเมื่อต้องสงสัยติดเชื้อโรคระบาด), social distancing (การรักษาระยะห่างทางสังคม), furlough (การสั่งพักงานชั่วคราว), key worker (ลูกจ้างหรือพนักงานที่มีบทบาทสำคัญ)
ต่อที่พจนานุกรมเคมบริดจ์ (Cambridge Dictionary) ยกให้คำว่า “quarantine” เป็นคำศัพท์แห่งปี จากการค้นหาคำนี้ที่พุ่งสูงขึ้นในเดือนมีนาคม ช่วงที่หลายประเทศทั่วโลกเริ่มบังคับใช้มาตรการสกัดกั้นการระบาดของโควิด-19
พจนานุกรมเคมบริดจ์ ได้เพิ่มเติมความหมายของคำว่า quarantine ที่เป็นทั้งคำนามและกริยาในรูปเดียวกันนี้ว่า ช่วงเวลาระยะหนึ่งที่ผู้คนไม่ได้รับอนุญาตให้ออกจากบ้านเรือนหรือออกไปสถานที่ต่างๆได้อย่างอิสระ เพื่อที่พวกเขาจะไม่รับเชื้อหรือเป็นผู้แพร่เชื้อโรคได้
อีกด้านหนึ่ง แม้จะมีคำศัพท์ที่เกี่ยวข้องกับภาวะการระบาดของโคโรนาไวรัส โควิด-19 มากมายหลากหลายคำ แต่ 2 ผู้จัดทำพจนานุกรม Merriam-Webster และ Dictionary.com กลับพร้อมใจเลือกคำว่า ‘pandemic’ เป็นคำศัพท์แห่งปี 2020 นับเป็นครั้งแรกในประวัติศาสตร์นับตั้งแต่จัดทำพจนานุกรม ที่ทั้ง 2 ค่ายเลือกคำเดียวกันเป็นคำศัพท์แห่งปี
pandemic เป็นคำนามและคำคุณศัพท์ในรูปเดียวกัน ให้ความหมายว่า ภาวะการระบาดใหญ่ทั่วโลก
ทางผู้จัดทำพจนานุกรม Merriam-Webster เปิดเผยถึงการเลือก pandemic เป็นคำศัพท์แห่งปีว่าไม่ใช่เรื่องน่าประหลาดใจอะไร จากที่คำนี้พัฒนาจากคำศัพท์เชิงเทคนิคมาเป็นคำที่ใช้โดยทั่วไปในชีวิตประจำวันของผู้คนทั่วโลก
เฉพาะเมื่อ 11 มีนาคมที่ผ่านมา ซึ่งเป็นวันเดียวกับที่ทางองค์การอนามัยโลก หรือ WHO ได้ประกาศให้การระบาดของโคโรนาไวรัสสายพันธุ์ใหม่ โควิด-19 ยกระดับเป็นการระบาดใหญ่ทั่วโลก และเป็นภาวะฉุกเฉินด้านสาธารณสุขระดับโลก การค้นหาคำว่า pandemic พุ่งสูงมากถึง 115,806% ตามข้อมูลของ Merriam-Webster และการค้นหาพุ่งสูงมากถึง 13,500% ในวันเดียวกัน ตามข้อมูลของ Dictionary.com และการค้นหาคำว่า pandemic ยังพุ่งต่อเนื่องกว่า 1,000% ต่อเดือนเมื่อเทียบกับช่วงเดียวกันของปีก่อน และคงติดอันดับการค้นหาใน Dictionary.com ต่อเนื่องถึงตอนนี้
ในดินแดนแห่งคำศัพท์ในภาษาอังกฤษที่มีมากมายมหาศาล แต่พจนานุกรมออกซ์ฟอร์ด (Oxford) กลับประสบปัญหามากที่สุด คือ ไม่สามารถเลือกให้คำใดคำหนึ่งเป็นคำศัพท์แห่งปีนี้ได้
ทางผู้จัดทำพจนานุกรมออกซ์ฟอร์ด กลับมาพร้อมด้วยเหตุผลอธิบายความยาว 16 หน้ากระดาษ ที่อธิบายว่า ทำไมภาวะการระบาดใหญ่ ที่ในอดีตเป็นเพียงคำอธิบายแบบเฉพาะทาง ถึงได้กลายมาเป็นคำศัพท์ในกระแสหลัก ช่วงวิกฤตโควิด-19 ได้
พจนานุกรมออกซ์ฟอร์ด อธิบายว่า เดิมทีผู้เขียนพจนานุกรม จะสามารถจับทิศทางและวิเคราะห์การเคลื่อนไหวของข้อมูลการเปลี่ยนแปลงด้านภาษาต่างๆ รวมทั้งการเพิ่มขึ้นของการใช้ศัพท์ที่บัญญัติขึ้นมาใหม่ได้ แต่ด้วยภาวะการระบาดของโควิด-19 ที่มีผลกระทบต่อการเปลี่ยนแปลงด้านภาษา ทำให้ปี 2020 เป็นปีแรกที่พจนานุกรมออกซ์ฟอร์ด ไม่สามารถหาคำศัพท์แห่งปีเพียงคำเดียวที่สะท้อนถึงปี 2020 นี้ได้
นอกจากคำที่เกี่ยวกับโควิด-19 แล้ว พจนานุกรมทั้ง 3 ยืนยันว่า มีคำศัพท์ที่เป็นกระแสสังคม ปรากฏในการค้นหาในปีนี้เช่นกัน เช่น กลุ่มคำที่เกี่ยวข้องกับความยุติธรรมทางเชื้อชาติสีผิว รวมถึงคำว่า Karen ที่เป็นคำแสลง ใช้เรียกสตรีวัยกลางคน ส่วนใหญ่เป็นสตรีผิวขาว ที่มีพฤติกรรมก้าวร้าว ละเมิดหรือล่วงเกินผู้อื่นทั้งทางวาจาและการกระทำ โดยเฉพาะอย่างยิ่งที่ลักษณะของการเลือกปฏิบัติทางสีผิวร่วมด้วย ดังที่ปรากฏในคลิปไวรัลหญิงผิวขาวกลางคนพยายามล่วงเกินผู้อื่นในสื่อสังคมออนไลน์ตะวันตกนั่นเอง
ส่งท้ายคำในข่าววันนี้ ด้วยคำคมจากนายแพทย์ แอนโทนี เฟาชี่ ผู้เชี่ยวชาญด้านสาธารณสุขคนสำคัญของสหรัฐฯ หากคำว่า pandemic คือศัพท์แห่งปี คุณหมอผู้นี้ก็คือหนึ่งในบุคคลแห่งปีเช่นกัน
นพ.เฟาชี่ เขากล่าวเมื่อเดือนกรกฎาคม เพื่อเตือนคนที่ไม่ทำตามคำเเนะนำเรื่องการป้องกันโควิดว่า “not just you in a vacuum. You’re propagating the pandemic” หมายความว่า คุณไม่ได้อยู่คนเดียวในภาวะสุญญากาศ คุณกำลังเป็นฝ่ายช่วยแพร่การระบาดใหญ่ให้ขยายวงกว้างมากขึ้น
