“เลือกมาก เครียดมาก” ปัญหาของประเทศที่เต็มไปด้วยทางเลือกและเสรีภาพในการเลือก

Choice Overload

ความคิดที่ว่า “ยิ่งมีให้เลือกมาก ยิ่งดี" และวลีอย่าง “สวยเลือกได้" ย้ำถึงความได้เปรียบของการมีทางเลือก

แต่นักวิจัยพบว่าประเทศที่คนมีทางเลือกและมีเสรีภาพในการเลือกมาก อย่างอเมริกา อาจทำให้ประชากรเครียดเพิ่มมากขึ้น

มุมมองนี้เป็นทัศนะของ อาจารย์ โธมัส ซัลท์สเเมน (Thomas Saltsman) ผู้อำนวยการอาวุโส ของศูนย์ศึกษาด้านจิตวิทยาและสังคม Social Psychophysiology Laboratory แห่ง University of Buffalo

เขากล่าวว่า เสรีภาพและทางเลือกเป็นเรื่องสำคัญสำหรับคนอเมริกันมาก จนกระทั่งกลายเป็นเครื่องมือหนึ่งที่สะท้อนตัวตนระดับปัจเจกบุคคลในโลกตะวันตก และการที่ต้องตัดสินใจท่ามกลางตัวเลือกมากมาย เเม้จะเป็นเรื่องเล็กๆ อาจกลายเป็นภาระที่หนักอึ้งต่อสุขภาพจิตคนอเมริกันได้

อาจารย์ซัลท์สเเมน บอกว่า หากเราตัดสินใจพลาดในภาวะที่มีทางเลือกน้อย เราอาจกล่าวโทษว่า เป็นเพราะว่าเราขาดทางเลือก แต่ถ้าเราตัดสินใจพลาดแม้ว่ามีทางเลือกมากมาย มีความเป็นไปได้ว่าเราจะรู้สึกว่าความพลาดพลั้งนี้เป็นกระจกสะท้อนตัวเรา มากกว่าจะโทษปัจจัยแวดล้อม

ในการวิจัยก่อนหน้านี้ ผู้เชี่ยวชาญแบ่งลักษณะคนในการจัดการกับทางเลือกเป็นสองกลุ่ม กลุ่มเเรกคือ “Maximizers” เป็นพวก “เลือกมาก” หรือ “ช่างเลือก” เพราะกลัวว่าจะเสียใจภายหลังที่ไม่ได้เลือกสิ่งที่ดีที่สุด อาจารย์ซัลท์สเเมน กล่าวว่า กลุ่มนี้จะมีความกังวลมากกับสิ่งที่ตนตัดสินใจเลือกไป

กลุ่มที่สองเรียกว่า “Satisficers” เป็นพวกที่เน้นความสบายใจ จากทางเลือกที่เพียงแค่ “ดีพอ” สำหรับตน และจะตัดสินใจได้อย่างรวดเร็ว แต่คนกลุ่มนี้ก็ยังมีความเสี่ยงต่อความเครียดเช่นกัน เพราะการตัดสินใจเร็ว น่าจะมีผลมาจากปฏิกิริยาที่คล้ายกับผลจากการถูกคุกคาม เหมือนกับว่าทางเลือกที่อยู่ตรงหน้ากำลังขมขู่ว่าต้องตัดสินใจ

กลุ่ม “Satisficers” จึงรับมือกับความเครียดดังกล่าวด้วยการยกธงขาวแต่เนิ่นๆ คือการเลือกแบบรีบๆ และขอเพียงความสุขแบบพอประมาณจากทางเลือกนั้น

อาจารย์ซัลท์สเเมน ชี้ว่า บางครั้งการเป็นคนช่างเลือกอาจนำไปสู่การ “เป็นอัมพาตในการตัดสินใจ” (decision paralysis) อาการเช่นนี้อาจพบได้เมื่อเลือกไม่ถูกว่าจะดูรายการอะไรที่มากมายบนโทรทัศน์ หรืองงว่าจะสั่งอาหารอะไรดี เมื่อเจอกับเมนูเล่มหนาปึ้ก และทุกอย่างดูน่าทานไปหมด

ผู้เชี่ยวชาญรายนี้บอกว่า จงตระหนักว่าในกรณีที่กล่าวมานั้น ไมว่าคุณจะเลือกอะไร สิ่งที่เลือกไม่สามารถเป็นตัวกำหนดชีวิตหรือความเป็นตัวตนของเรา และอย่าลืมว่า ส่วนมากแล้วสิ่งเล็กๆ ที่เลือกจะไม่เปลี่ยนชีวิตคุณมากมายมหาศาล